Het was alweer 2019 dat ik samen met Rick naar Spiel in Essen in de Messe was geweest. Toen was het originele “Tussen de (Spel)regels door!” trio compleet, aangezien we samen met Chris de beursvloer aandeden. In 2020 vond de grootste spellenbeurs van Europa exclusief digitaal plaats vanwege de pandemie. In 2021 ging ik met Chris op pad, hielp ik Gam’inBIZ met hun stand, en was er tevens de release van mijn spel Victory Tank. Vanwege klemlopende agenda’s moest in in 2022 in mijn eentje rondstruinen op de beurshal. Door de vele afspraken was ik die dag niet eenzaam, maar met een kameraad is Spiel als ervaring dubbel zoveel waard. Je kan gelijk je meningen en bevindingen delen, je bent dubbel zo alert en een goed duo vult elkaar ook goed aan in de drukke beurshal. Daarnaast, zoals ik ook later hieronder zal beschrijven, gaat Spiel net zoveel om mensen als om spellen.
Ophalen van mensen en van herinneringen
Waar wij in 2019 met Chris vertrokken in zijn ouderwetse Saab, croissantjes en koffie in onze hand en weinig ruimte voor extreem grote aankopen, hadden Rick en ik dit keer het genoegen om met Sjoerd en Eva de Duitse snelweg te verslaan om op tijd bij de beurs te komen en onderweg nog een bakje koffie te drinken. Doordat er aan het Duitse spoor werd gewerkt, was Essen voor veel bezoekers uit Nederland lastig te bereiken met het openbaar vervoer, waardoor er in verschillende groepen, fora en chats waar spellenliefhebbers samenkomen oproepen werden geplaatst om te carpoolen. Waar Essen dus een verzamelplaats is voor spelers, is het spelende een duidelijke manier voor mensen om samen te komen en elkaar te helpen om hun hobby te vieren. Het is dan ook goed om te zien dat mensen goed bereid waren om andere (soms wildvreemde) mensen te vervoeren naar Spiel. Dit is dan ook het eerste argument dat Spiel net zoveel om mensen draait als om spellen.
Doordat ik voor het eerst in 4 jaar weer samen met Rick deze Duitse spellenbeurs aan deed, was het voor ons ook tijd om herinneringen op te doen aan de beurs van 2019. Toen was de beurs nog in handen van een andere eigenaar, iets kleinschaliger, waren het de tijden voor Corona en was Dice Daniel nog maar net begonnen (onder een andere naam). In de eerste aflevering van onze podcast “Tussen de (Spel)regels door!” blikten wij in 2020 al terug op onze beurservaring, maar ook dit jaar dachten we met plezier terug aan onder andere het augurkenvrouwtje, hallen vol spellen, eerste ontmoetingen met spelauteurs en andere bloggers en de drukte die alleen maar heftiger zou worden.
Drukte en beschikbaarheid van spellen
Die hiervoor genoemde drukte is de ‘olifant in de kamer’, als wij een metafoor uit de Engelse taal mogen lenen. Spiel is sinds enige tijd in handen van een nieuwe eigenaar en hierdoor was de opzet en verwachte opkomst voor deze 2023-editie groter en grootser dan ooit. Bijna 200.000 bezoekers bezochten dit jaar de beurshal en de bezoekers reisde uit meer dan 81 verschillende landen naar Essen af. Er was extra ruimte vrijgemaakt zodat er meer kramen en uitgevers aanwezig konden zijn en er waren grotere gangpaden zodat bezoekers zich beter konden manoeuvreren tussen de kramen en hallen van de beursvloer. De indeling was anders om spellen gericht op verschillende doelgroepen (met name in complexiteit en gericht op bepaalde leeftijden) bij elkaar te clusteren en zou mogelijk ook de noodzaak voor publiek om zich tussen hallen te verplaatsen, te verminderen.
Ondanks de maatregelen en nieuwe inrichting was de beurs drukker bezocht dan ooit te voren, althans dit was in onze ervaring zo. Toen de beurshallen openden voor het reguliere publiek stroomde al snel de hallen vol. Met name hal 3 was erg populair. Ondanks de andere indeling was dit een hal waar veel grotere uitgevers zich hadden verzameld.
De beurs was druk, maar gezellig. Het was niet benauwend, maar er waren genoeg bolderkarren, steekwagentjes en rugtassen waar menig brugpieper jaloers op zou zijn. Er was plek bij de garderobe om je aanwinsten op te slaan, maar niet iedereen maakte gebruik van deze mogelijkheid. Een aantal jaar geleden ‘verbood’ de organisatie zogeheten Cajon-tassen vanwege het grote gevaar dat je iemand met deze bepakking op je rug een klap zou verkopen. De bolderkarren mogen van mij hetzelfde lot ondergaan.
De galerij is een langgerekte ruimte tussen de hallen, ideaal voor een pauze van alle indrukken met genoeg eten en drinken. Dit was iets voller dan we ons konden herinneren! Overigens was het aanbod qua eten in de basis vergelijkbaar met andere jaren, maar zijn er ook weer nieuwe foodtrucks bijgekomen. Door het mooie weer en de verschillende foodtrucks heeft Spiel soms bijna een festival; zonder muntjes of pillen (denk ik!), maar wel de rijen.
De drukte was voor sommige uitgevers misschien ook onverwacht. Of althans: de populariteit voor hun spel wellicht. Ieder jaar zijn er wel bepaalde titels die overduidelijk erg populair zijn en zelfs uitverkocht raken, maar voor mijn gevoel was dit ook meer dan anders. Veel uitgevers hadden namelijk te maken met uitverkochte titels. Aan de ene kant iets om zeker trots op te wezen, maar aan de andere kant had je waarschijnlijk niemand willen teleurstellen.
De Koreaanse uitgever Mandoo games had op donderdag al vrij veel van hun voorraad verkocht. Sommige uitgevers hebben van andere jaren geleerd en stelde iedere dag een maximale hoeveelheid beschikbaar om ook bezoekers op zaterdag en zondag een kans te geven om een titel aan te schaffen.
Op meerdere plekken kwamen wij ‘uitverkocht’ bordjes tegen. Ook qua promo’s voor bestaande spellen ging het hard en moesten uitgevers vaak ‘nee’ verkopen. Een andere vorm van onbeschikbaarheid van spellen had te maken met een ieder jaar groeiend aantal spellen die pas later beschikbaar zullen zijn (via crowdfundingplatforms) of titels die bij de douane bleven steken. De Waalse uitgever Sit Down! had na lang zwoegen in de loop van donderdag hun nieuwe kroonjuweel Redwood beschikbaar. Laten we die snel recenseren!
2023 trends
We hebben tijdens ons bezoek naast de drukte een aantal andere trends gezien. Spellen met een kattenthema zijn een aanhoudende trend: kattenspellen blijven immens populair. De trend lijkt niet af te remmen en ook dit jaar hebben we weer daardoor veel titels met een kittig en katachtig randje. Het lijkt wel alsof er ook steeds meer titels met honden verschijnen.
Naast katten is ook Cthulhu erg populair en soms verschijnen er ook titels die alle thema’s die in de zeitgeist passen combineren samen met de spelmechanismes van herkenbare kaartspellen. Alsof de spellen door een A.I. zijn gegenereerd. Overigens was ook A.I. artwork een ware trend waar soms vakkundig om heen wordt gedanst. Er waren een hoop (onbekendere en/of nieuwe) uitgevers die hun spellen adverteerde met artwork die overduidelijk rechtstreeks uit Midjourney is komen wandelen. Sommige uitgevers benomen het eerlijk, sommige hebben het over A.I. enhanced artwork en andere geven geen ontkennend antwoord. Dit blijft voor een industrie waar artiesten altijd erg belangrijk waren, een gevoelig onderwerp, zeker aangezien A.I. soms auteursrechtelijke schendingen begaat of in ieder geval in een grijs gebied bivakkeert. Shoutout naar het opkomende Art Society, waar meer dan honderd verschillende echte illustratoren aan hebben gewerkt (coming soon!).
Een positieve trend waren de hoeveelheid buitenlandse standhouders. We noemde eerder al het grenzeloze aspect van Spiel, maar dat is dit jaar nog eens goed bevestigd door de standhouders uit alle landen over de hele wereld. Engels begint op deze oorspronkelijk zeer Duitse beurs duidelijk de voertaal te worden. Zo waren er uitgevers uit Noord-Amerika tot Europa en van Hong Kong tot IJsland.
Een hoop nieuwe spellen
Ook Nederlandse en Nederlandstalige uitgevers waren goed vertegenwoordigd op de beurs en presenteerde een hoop nieuwe titels. Jolly Dutch en Formula Games deelde dit jaar een ‘kraampje’. Bij Formula was er ook een immens grote opblaasbare Robot aanwezig die rechtstreeks van de lopende band uit Robo Factory kwam rollen. Jolly Dutch presenteerde meerdere nieuwe titels waaronder het veilingspel Odd Shop. Michiel de wit van Gam’inBIZ deelde de stand met HOT Games en H-Town Games. Zowel H-Town al Gam’inBIZ toonde nieuwe titels.
Net als afgelopen jaren hebben, stond deze editie voor ons vooral in het teken van verschillende uitgevers die ons graag hun nieuwste titels lieten zien, zodat wij ook deze titels met jullie kunnen delen. Bij de verschillende uitgevers die wij hebben gesproken spatte het enthousiasme over hun spellen er vanaf en kunnen wij op basis van onze ervaring stellen dat dit mensen echt schik in hun vak hebben. Ondanks de lange vermoeiende en sociale dagen, nemen de verschillende standhouders de moeite om een praatje te maken en een spel uit te leggen en zijn hierbij zo ontzettend vrolijk.
Een leuke bijkomstigheid van uitgevers vaker spreken of de eerste keer ontmoeten, is dat je elkaar soms beter leert kennen en ook dat er leuke tradities ontstaan. Zo nemen we ieder jaar snacks uit Nederland mee om uit te delen en dit jaar kregen we zelfs snacks uit andere landen terug!
In de ochtend maakte we voor het eerst in levende lijve kennis met Twitch-streamer Banzainator. Banz stond op de stand van indie-uitgever Sunrise Tornado van Ta-Te Wu. Met Ta-Te had ik afgesproken om wat snacks te ruilen en hij voorzag ons van koffiesnoepjes uit Hongkong voor wat nodige cafeïne tijdens de dag. Ta-Te’s slagenspel FORK loopt er goed en qua noviteiten waren het familiespelletje 1-2-3-Cheese, dat binnenkort via crowdfunding wordt aangeboden, en zijn microspelletje Cat’s Gambit.
ICE Makes uit Hongkong, die de spellen van Jeffrey CCH publiceert, gaf ons een demonstratie van het 4X spel Epochs en toonde ons de productieversie van Terrorscape die wij eerder al mochten recenseren.
Eveline van Mighty Board gaf ons een update over Fateforge, een behapbare Dungeon crawler met invloeden van RPG’s die weinig opzettijd kent, en Art Society, een veilingspel waarbij spelers kunst aankopen en een tableau bij elkaar puzzelen. Beide titels gooide hoge ogen vanwege hun uitstekende productiekwaliteit. We werden benadrukt om even de speldoos van Art Society aan te raken vanwege de verschillende lagen in de cover art. Dit was overigens niet de enige uitgever die aan ons vroeg om hun ‘doos’ aan te raken op deze dag.
Na de lunch spraken met Joanne van de Poolse uitgever Rebel. Ook van Joanna moesten wij een speldoos voelen, namelijk die van MLEM: Space Agency. Het aanstekende enthousiasme van Joanne, maakte ons gelijk ook enthousiast voor het spel MLEM een nieuwe titel van Reiner Knizia. In deze push-your-lucktitel sturen spelers hun katten de ruimte in. Gelukkig hebben katten 9 levens, want Joanne vertelde dat sommige raketten niet altijd veilig aankomen…. De titel MLEM verwijst naar een meme over het geluid dat katten maken. Weer wat geleerd (Daniel dan, Rick wist dit!).
In de middag bezochten wij Sophie van de Waalse uitgever Sit Down! Deze uitgever is kenmerkend vanwege de innoverende en soms gimmicky spelconcepten. Unieke speltechnieken, materialen en toepassingen. Hun grote trekpleister was Redwood, waarbij spelers met plastic templates hun figuren over een bord verplaatsen om foto’s te maken van dieren, bloemen en natuuraangezichten. Spelers bewegen hun pion voort vergelijkbaar met zogeheten Wargames, maar dan op een heel andere caliber spel(mechanisme) toegepast. Bij dit innovatieve en intuïtieve spel is het in een oogopslag duidelijk hoe het spel zal verlopen. Maps of Misterra is een evenzo innovatief en interactief puzzelspel waarbij spelers gezamenlijk een wereld ontdekken, maar zij zelf de kaart moeten uitrekenen met tegels en hierbij hun tegenstanders dwars kunnen zitten met verkeerde ‘informatie’.
Het Zweedse ION stelde een hoop titels tentoon waaronder hun gebruikelijke complexe historische en science-fiction spellen. De afgelopen tijd is ION ook hun gamma aan familievriendelijke spellen aan het uitbreiden. Sinds kort publiceren zij onder meer Stegegets x Moomins, een roll-and-write, gebaseerd op de klassieke Finse jeudghelden waarbij spelers een scorevel delen. Dawn on Titan is een 5X (4X plus explosie) waarbij ook minder ervaren spelers kennis kunnen maken met 4X-spellen.
Naast bordspellen kun je op Spiel ook een hoop verschillende accessoires zien en kopen gerelateerd aan spellen. Je kan mokken en shirts kopen, maar ook accessoires die je spelplezier verhogen. Denk aan inzetjes voor spellendozen En allerlei soorten bakjes om spelonderdelen te rangschikken. Een maker van verschillende accessoires (waaronder inzetjes) is Laserox.
Dodo van dit Hongaarse bedrijf ontving ons zoals altijd enthousiast om hun nieuwe producten te laten zien. Laserox werkt samen met Dispel om accessoires voor rollenspellen te maken waaronder bakjes om je dobbelstenen veilig te houden en tevens een houten character sheet voor Dungeons & Dragons waarop je met magneten en wijzerplaatjes je statistieken kunt bijhouden. De dobbelstenen en character sheets stonden tentoon alsof je bij een exclusieve juwelier je trouwring uitzocht. Pure Laserox luxe!
Tot slot
Spiel wordt groter, internationaler en dus drukker. Dit is het gevolg van een terecht stijgende populariteit van Spiel en bordspellen. De sfeer is ondanks de drukte gezellig en gemoedelijk. Het is overduidelijk dat mensen hier samen komen om hun hobby te vieren. Er zijn meer uitgevers aanwezig dan ooit en mensen uit alle uithoeken van de wereld, in alle geuren en kleuren, komen bijeen gedreven door een hoop karton, hout, plastic en meeples. Spelen verbindt en is (in goede zin) grensoverschrijdend. Jong, oud, expert en nonchalant: er is voor ieder wat speels en Spiel trekt hierdoor ook meerdere en grote doelgroepen aan.
Niet alleen spelletjes brengen elkaar samen maar vooral de mensen achter de spelletjes. De uitgevers, de auteurs, pers, content creators en uiteraard de spelers. Spelen draait om mensen en ook Spiel draait met name om de spelende mens.
Ook in 2023 hebben wij ons ontzettend vermaakt en hebben wij leuke gesprekken gevoerd en zijn wij in aanraking gekomen met allerlei mooie nieuwe titels. Helaas waren wij dit keer maar een dagje aanwezig, maar hopelijk kunnen we volgend jaar wel alle vier te dagen, want op Spiel valt zoveel te beleven en ontdekken.
