Waarschijnlijk heb je ooit Zack Snyder’s populaire – en destijds esthetisch gezien zeer originele – film 300 gezien over een kleine groep heldhaftige Spartanen die onder leiding van de Spartaanse koning Leonidas bereid zijn om te sterven voor hun Griekenland door een groots slavenleger van de Perzische koning Xerxes I tegen te houden. Deze film is gebaseerd op een gelijknamige stilistische stripserie van Frank Miller, ook bekend van Sin City en The Dark Knight Returns, vol geweld en bloed. Het verhaal van de film en de strip – hoewel historisch “vrijzinnig” te noemen – is gebaseerd op elementen rondom de Slag bij Thermopylae: een centrale veldslag van de tweede Perzische invasie van Griekenland onder leiding van Xerxes I, die na de mislukte eerste invasie van zijn voorganger en vader Darius I besloot dat hij dit Griekse varkentje beter kon wassen. De Perzische oorlogen vormen tevens de inspiratie voor het prachtige tweespelerspel 300 Earth & Water uitgegeven door Geronimo Games en Nuts! Publishing.
Historische context
300 Earth & Water is een asymmetrisch oorlogspel voor twee spelers. De titel van het spel is een verwijzing naar de laatste uitputtingslag van 300 Spartanen na de terugtrekking van de Griekse legers bij de Slag bij Thermopylae, maar ook een verwijzing naar de eisen voor capitulatie van de Griekse stadstaten (Polis) die de Perzische indringers stelde: controle over het land en alle grondstoffen en vruchten die daar te vinden waren. Wellicht komen die eisen je bekend voor uit de film 300, waar een Perzische gezant dit bericht uitbracht aan Koning Leonidas. Leonidas – niet geheel gecharmeerd door de eisen – schopt in de film de gezant een put in na het roepen van Leonidas’ befaamde woorden: This is Sparta! Hoewel de film vrijzinnig omgaat met de historie, verwerkt het wel degelijk elementen uit de Griekse geschiedenis. De scene waarbij een gezant in een put wordt geschopt, klinkt gefingeerd voor de film, maar heeft daadwerkelijk een historische grondslag. Nadat de eisen voor earth en water werden gesteld, schijnen de Spartanen daadwerkelijk gezanten in een waterput te hebben gegooid met de opmerking: “zoek lekker zelf je water.”
Ook 300 Earth & Water put (haha) inspiratie uit de geschiedenis en geeft ons ook qua spelverloop en uitwerking van de spelmechanismes een treffende balans tussen historische accuraatheid en spelvermaak. De invloed van de thematiek begint al bij de spelopzet. Een speler neemt de rol aan van de gecombineerde legers van de Griekse stadstaten en de andere speler neemt de rol aan van de Perzische grootmacht. De ongelijkheid tussen deze twee strijdmachten (en dus ook tussen de spelers) kan bijna niet groter zijn. Om een specifiek voorbeeld van het gevecht rondom Thermopylae te geven: Griekenland begon de strijd met circa 7000 door oorlog geharde mannen waarbij het Perzische leger, ondanks een handje elitetroepen zoals de Onsterfelijken, grotendeels bestond uit onervaren slaven en geannexeerde, onwelwillende burgers, maar wel een bijna overdreven groot leger bijeen had geraapt. Griekse legendes spreken van 3 miljoen Perzische manschappen, in de film gaat het om 300.000 soldaten en een historische inschatting geeft een indicatie tussen de 100.000 en 150.000 troepen. Er zat een vrij groot verschil in omvang.
Het voorgaande biedt voldoende basis voor een asymmetrische opzet en spelverloop. De Griekse speler heeft minder soldaten tot zijn of haar beschikking, maar begint – als verdedigende partij – uiteraard met toegang tot meer steden. Door de ervaren soldaten hebben de legers en vloten van de Griekse speler ook meer gevechtskracht. De Griekse speler is echter geïsoleerd en heeft hierdoor een minder efficiënte bevoorrading en minder grote oorlogskas. De Perzische speler heeft een veel grotere troepenmacht, maar een kleinere vloot en kan mogelijk minder harde klappen uitdelen tijdens een gevecht op onbekend terrein. De Perzische koning heeft tevens een vrijwel onuitputtelijke oorlogskas.
Spelverloop
300 Earth & Water, met de historische accuraatheid en het asymmetrische karakter, lijkt in eerste instantiecomplex en overweldigend. Maar in het kleine, goedgevulde doosje zit een verrassend elegant en intuïtief spel met een duidelijk spelverloop en voldoende keuzes. Het spel speelt zich af gedurende (maximaal) vijf veldtochten (rondes) van het Perzische leger. Aan het begin van iedere veldtocht bereidt de Perzische leger de aanval voor en maakt het Griekse leger zich klaar voor de verdediging en mogelijk zelfs een tegenaanval. Ik zeg maximaal vijf veldtochten, want het spel is eerder afgelopen als een speler de twee belangrijke steden van diens tegenstander heeft veroverd aan het einde van een ronde.
Een ronde (veldtocht) is verdeeld in de volgende fases:
- Voorbereiding;
- Acties;
- Bevoorrading; en
- Score.
Op het spelbord zijn verschillende steden afgebeeld. Aan het einde van een ronde wordt een puntentelling gedaan op basis van de steden die een speler in zijn of haar macht heeft. Het verschil bepaald hoeveel plekjes een puntenblokje over het puntenspoor verplaatst richting een speler. De speler die aan het einde van de vijf veldtochten dit blokje aan zijn of haar zijde van het spelbord heeft, wint het spel. 300 Earth & Water is letterlijk en figuurlijk touwtjetrekhen (in het Engels: tug of war).
Voorbereiding van de veldtocht
Tijdens de voorbereidingsfase hebben spelers een oorlogsbudget. Zij kunnen tijdens deze fase namelijk talenten inzetten om nieuwe legers, vloten en kaarten te kopen. De Perzische speler kan in beginsel twaalf talenten besteden en de Griekse speler slechts 6. Vloten zijn echter goedkoper voor de Griekse speler en de Griekse speler heeft de mogelijkheid om meer actiekaarten mee te nemen naar volgende rondes van het spel. De Perzische speler kan ook een pontonbrug bouwen om het vasteland te verbinden en de invasie te vergemakkelijken. Het bouwen van deze pontonbrug is wel een tijdrovende en dus dure grap.
Spelers hebben dus voornamelijk de keuze of zij hun legers en vloten willen uitbouwen of dat zij actiekaarten kopen. Zonder actiekaarten, kunnen zij tijdens de actiefase niks, maar met een kleine troepenmacht is een (tegen)aanval bij voorbaat en verloren zaak. Spelers staan iedere ronde voor grote dilemma’s. Overigens bevat een van de kaarten een gebeurtenis: de plotselinge dood van de koning. Als de Perzische speler deze kaart op enig moment tijdens het spel trekt, wordt de veldtocht gelijk afgeblazen. Eerst komt (mogelijk) Darius I te overlijden en later (mogelijk) Xerxes I. Tot maximaal tweemaal toe kan de veldtocht dus vroegtijdig beëindigen. Dit zorgt voor spanning een zekere mate van onzekerheid, waar spelers trachten rekening mee te houden. Persoonlijk vind ik die spanning en onzekerheid een leuk element.
Acties en aanvallen
Tijdens de actiefase gaan spelers hun ingewonnen kaarten inzetten. Op elke kaart staan twee acties omschreven. Een van de acties kan enkel door de Griekse speler worden ingezet en de andere actie door de Perzische speler. Actiekaarten kunnen daarnaast worden afgelegd om troepen te verplaatsen van een stad en/of haven naar andere stad en of haven. Door te verplaatsen kun je steden veroveren of andere spelers aanvallen.
Zodra een leger of vloot van een speler een stad onder controle van een andere speler betreedt, vindt er een gevecht plaats. De spelers gooien een hoeveelheid dobbelstenen afhankelijk van de troepenmacht. Spelers vergelijken hun hoogst geworpen waardes en de verliezer moet een troepenmacht afleggen. De Perzische speler heeft minder gevechtservaring dus kan maximaal vier ogen werpen of vijf ogen als het gevecht op eigen grond plaatsvind. De Griekse speler met legers vol Spartaanse, Atheense en Thespianen kan wel zessen gooien.
Elke kaart en de bijbehorende actie heeft een historische of culturele grondslag. In de handleiding staat de inspiratie voor elk van deze kaarten genoemd. Hierdoor merk je dat het spel met zorg, kunde en liefde voor het onderwerp en thema in elkaar is gezet. Dit korte naslagwerkje is niet noodzakelijk, maar biedt zo ontzettend veel toegevoegde waarde. Tevens is het hierdoor een van de meest thematisch accurate spellen die ik in de afgelopen tijd heb gespeeld, zonder dat het spel het spelvermaak uit het oog verliest.
Vrijwel elke kaart heeft een ander effect en sommige kaarten kunnen slechts een enkele keer worden gebruikt. Op deze kaarten staat vaak een personage aangegeven die na het gebruik van deze kaart sterft. Sommige kaarten kunnen in een bepaalde context niet worden gebruikt. Zo kan de Perzische speler de kaart “Carneiafeest” spelen. Dit feest is een belangrijk religieus feest voor de Spartanen en konden dankzij dit feest hun leger niet volledige mobiliseren. In de context van het spel, kan de Griekse speler nadat deze Perzische speler deze kaart heeft gespeeld de rest van de ronde geen acties ondernemen die betrekking hebben op Sparta.
Bevoorrading en einde ronde
De spelers moeten hun legers kunnen bevoorraden en voeden. Op de verschillende steden staat voedsel afgebeeld. Spelers moeten legers die zij niet kunnen voeren afleggen. Ook steden die niet verbonden zijn met de belangrijke spelers verliezen troepen. Aan het einde van een ronde moeten spelers ook kaarten die zij niet hebben gebruikt afleggen. De Perzische speler mag een enkele kaart bewaren voor de volgende ronde, maar hierdoor krimpt tijdelijk de oorlogskas naar tien talenten. De Griekse speler mag daarentegen vier kaarten bewaren en kan zich op die manier voorbereiden en bewapenen tegen een volgende invasie. Het bewaren van kaarten kan ook op een andere wijze een strategische keuze zijn, namelijk om een andere speler van mogelijke inzet van bepaalde effecten te onthouden.
Conclusie
Het asymmetrische en historische karakter vind ik fantastisch geïmplementeerd. Ondanks dat het spel asymmetrisch is, voelt het gebalanceerd en dat vind ik noemenswaardig. Geen enkel moment voelt het spel oneerlijk. Je kan tijdens gevechten pech hebben met de dubbelworpen, maar dit ongeluk kun je mitigeren door minder risico te nemen en meer troepen in te zetten.
Het spelverloop is duidelijk en intiutief. Door een schaarste aan talenten om de veldtocht te bekostigen, is er ruimte voor voldoende strategische en tactische keuzes. Tijdens het spel komen spelers voor verschillende dilemma’s te staan: wat gaan ze bekostigen en op welke wijze zij hun oorlogsapparaat inschakelen? Spelen ze kaarten voor hun speciale eigenschappen of om legers te verplaatsen? Welke steden vallen ze aan? Trekken ze troepen terug na een mislukte veldslag? Ondanks de vele (keuze)mogelijkheden is het spel elegant en verrassend vlot. Op de doos staat een indicatie van 40 minuten, maar het spel is in luttele seconden opgezet en vlot potje kan 20 minuten duren.
300 Earth & Water is een nieuwe persoonlijke favoriet en een absolute aanrader voor twee tactische spelers.
