Thebe, Korinthe en Koning Oedipus
Een van de bekendste Griekse tragedies is een driedelige reeks over Oedipus, koning van Thebe, geschreven door de Griekse tragicus Sophocles. Van alle tragische verhalen die de Griekse mythologie en legendes rijk zijn, spant het verhaal van Oedipus wel de kroon voor wat betreft tragiek. Het verhaal van Oedipus, waarvan wij in de moderne wereld dus vooral de versie van voornoemde tragediedichter Sophocles kennen, begint met de kinderloze koning Laius van Thebe en zijn vrouw de mooie koningin Jocasta. Laius en Jocasta probeerde al lang samen te zorgen voor nageslacht, maar kinderen waren ze vooralsnog niet gegund. Nadat Laius het Orakel van Delphi raadpleegde werd de voorspelling gedaan dat als Laius een zoon zou krijgen deze zoon hem zal vermoorden. Toen Jocasta beviel van zoon, beval Laius zijn rechterhand dan ook om deze baby met de enkeltjes aan elkaar te ketenen en te verbannen naar een nabijgelegen berg om aan zijn lot over te laten. Opgeruimd staat netjes, dacht Laius.
De baby werd gevonden en geschonken aan de eveneens kinderloze koning Polybus van Korinthe en zijn vrouw koningin Merope. De koning en koningin van Korinthe koesterden al lang een kinderwens en waren verheugd dat hun gebeden aan de goden waren gehoord. Hun adoptiekindje noemde zij liefkozend ‘Oedipus’ wat vrij vertaald opgezwollen voetjes betekent, waarschijnlijk opgezwollen vanwege de ketens. Oedipus, onbekend met zijn afkomst en het feit dat hij geadopteerd was, groeide op tot een gelukkige jongeman totdat een dronkaard hem uitschold voor een bastaardkind. Oedipus, geschrokken van deze beschuldigen, ging raad halen bij, je raad het al, het Orakel van Delphi. Het Orakel, die al eerder aan de biologische vader van Oedipus een vreselijke voorspelling deed, voorspelde aan Oedipus dat hij zijn vader zou vermoorden en met zijn moeder zou huwen. Oedipus hield veel van zijn moeder Merope, maar niet op die manier, want dat was natuurlijk een doodzonde. Ook zijn vader Polybus was een goed man die een dergelijk lot niet zou verdienen. Oedipus besloot daarom ook te vluchtten uit Korinthe om zijn lot te ontduiken. Zijn bestemming? Thebe leek hem wel aardig…
Op weg naar Thebe verslaat Oedipus de monsterlijke Sfinx door wat raadsels op te lossen en heeft hij een akkefietje met een oude man. De oude man dendert in strijdwagen richting Oedipus en ze hebben een woordenwisseling over voorrangsregels. De verkeersruzie loopt uit de hand en Oedipus, in woede en zelfverdediging, dood de oude man en zijn passagiers. Voldaan komt onze ‘held’ aan in Thebe en verneemt hij dat koning Laius recentelijk is gestorven. De broer van koningin Jocasta, Creon, is tijdelijk regent. Creon had aangekondigd dat diegene die de Sfinx zou verslaan koning van Thebe zou worden en de hand van zijn zus zou krijgen. Oedipus herinnert zich dat hij de Sfinx al had aangepakt en werpt zich op. Oedipus huwt met Jocasta en een deel van de voorspelling heeft Oedipus – onbewust – vervuld. Het andere deel van de voorspelling dan?
Oedipus regeert enige tijd Thebe samen met zijn moedervrouw Jocasta. Ze krijgen kinderen (waar wonder boven wonder niks aan lijkt mankeren) en zijn gelukkig. Dit verandert als er een bode nieuws komt brengen uit Korinthe. Polybus is gestorven en zijn adoptiemoeder Merope wilt dat Oedipus terugkeert. Oedipus is blij verrast – hij heeft tenslotte niet zijn vader Polybus vermoord – maar hij is nog bang voor het andere deel van de voorspelling. De gedachte dat hij zal trouwen met zijn moeder doet hem weer walgen. De bode, dezelfde man die hem vond op de berg en schonk aan zijn adoptieouders, vertelt hem echter het hele verhaal over zijn adoptie. De puzzelstukjes beginnen op hun plek te vallen en langzaam verkrijgt Oedipus steeds meer informatie. Ook ontdekt hij wie Koning Laius – zijn biologische vader – heeft vermoord, namelijk Oedipus zelf. Die oude man in zijn strijdwagen? Koning Laius. Het moet een dramatisch moment zijn geweest toen Oedipus langzaam alle losse eindjes aan elkaar aan het knopen was. Jocasta was zijn moeder en Laius zijn vader. De voorspelling was uitgekomen. Jocasta berooft zichzelf op tragische wijze van haar leven en om berouw te tonen, zichzelf te bestraffen en om niet langer alle gruwel te hoeven aanzien, ontneemt Oedipus zichzelf op bloederige wijze zijn zicht door zijn ogen uit te steken. Blind trekt de eerloze koning verder…
Khôra en Polis
Lang verhaal kort: het lot kun je niet tarten. Oedipus had overigens, als hij had gewild, koning van Korinthe én Thebe kunnen zijn. Deze twee steden, en andere belangrijke steden uit de Griekse oudheid wasar ik nog vele verhalen over kan vertellen (Sparta, Argos, Athene…), spelen de hoofdrol in het spel Khôra van White Goblin Games en iello games. In Khôra (Oudgrieks voor stedelijk buitengebied) gaan spelers werken aan hun Polis (Oudgrieks voor stadstaat en deel van de oorspronkelijk titel van het spel). Word jij een machtige heerser van een stadstaat of eindig je als een Griekse tragedie?
Khôra wordt gespeeld in 9 rondes waarin spelers tegelijkertijd verschillende fases afwikkelen. Spelers hebben allemaal een eigen spelersbordje en een stadstegel met speciale eigenschappen en startposities die ze in hun spelersbordje schuiven. Aan het begin van de ronde wordt een gebeurtenis opengedraaid die aan het einde van de ronde wordt afgewikkeld. Vervolgens innen spelers belasting op basis van hun belastingspoor. De spelers werpen tegelijkertijd hun beschikbare dobbelstenen en wijzen hier acties aan toe. Spelers hebben allemaal een set actietegels met oplopende waardes. Om een dobbelsteen toe te wijzen aan een actietegel met een hogere waarde moeten zij bevolking inleveren (een beetje vergelijkbaar met het offer dat Athene moest maken aan koning Minos van Kreta om diens stiefzoon de Minotaurus te voeden…). Nadat spelers acties hebben ondernemen kunnen zij vooruitgang boeken (letterlijk via een spoor op hun spelersbordje) en moeten zij de gebeurtenis van de ronde afwikkelen.
Er zijn 7 verschillende acties, namelijk: filosofie, wetgeving, cultuur, handel, leger, politiek en ontwikkeling. De acties gebruiken spelers kort gezegd om vooruitgang te boeken op de verschillende sporen en hun spelersbordje om zo een geoliede machine op te tuigen en hun stadstaat naar grote hoogten (bijna net zo hoog als een titaan) te brengen. Handel levert bijvoorbeeld geld op waardoor andere acties kunnen worden betaald. Met leger kun je oorlog voeren en kennisfiches vergaren (om veel punten te halen en wederom andere acties te betalen) en met politiek kun je kaarten voor bijzondere effecten spelen. De acties en hoeveelheid rondes zijn beperkt, dus spelers zullen een hoop dilemmas voorgeschoteld krijgen. Het spel bevat een rijkdom aan verschillende keuzes en strategieën maar daardoor ook keuzestress.
Door de vele keuzes is Khôra een zeer strategisch spel dat uitermate geschikt is voor de veelspeler. Het spel is gelukkig ook vlot, doordat spelers tegelijkertijd de verschillende fases van een ronde doorlopen en tegelijkertijd hun acties uitvoeren. Niet elke actie wordt elke ronde gespeeld en vaak zullen spelers door het hele spel heen zich focussen op specifieke acties. Daarnaast is het spel prachtig en praktisch vormgegeven. Het spel is complex vanwege de vele strategieën, maar de spelmechanismes zelf zijn intuïtief en makkelijk op te pakken waardoor Khôra zo elegant aanvoelt als een toga uit de Oudheid.
